به نقل از «خبرگزاری صدا و سیما»

حداد عادل : یادداشتهای عَلَم دستمایه تالیف دهها کتاب و پایان نامه است

تاریخ انتشار: ۱۹ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۰۵۵۹۰۲

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در نشست گفتگو درباره  «کتاب محض» در سرای کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران گفت: من به جوانان توصیه می‌کنم یادداشت‌های علم را بخوانند. چون این یادداشت‌ها راوی وضعیت حکومت پهلوی از زبان یکی از رجال سیاسی نزدیک به دربار است. به نظرم هیچ کدام از خاطرات رجال سیاسی به اندازه یادداشت‌های علم مفید و مستند به اسناد و مدارک نیست.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اهل تحقیق، تاریخ‌نگاران و دانشجویان می‌توانند با دستمایه قرار دادن این یادداشت‌ها ده‌ها کتاب و پایان‌نامه تالیف کنند.
در این نشست غلامعلی حدادعادل گفت: کتاب «محض اطلاع» تحلیل محتوایی جلد هفتم یادداشت‌های اسدالله علم، درباره پهلوی دوم است. یکی از اتفاقاتی که در زمینه تاریخ‌نگاری پس از انقلاب اسلامی روی داد، ظهور و رشد خاطره‌نگاری رجال سیاسی است. بخشی از رجال سیاسی پهلوی خاطرات خود را پس از سقوط رژیم نوشتند و برخی دیگر مانند اسدالله علم یادداشت‌هایی از دیدار با شاه و وضعیت کشور را در همان زمان ثبت و در خارج از ایران نگهداری کرد. علم به دخترش وصیت می‌کند که این یادداشت‌ها را پس از مرگ شاه منتشر کند.
وی افزود: در کتاب «محض اطلاع» با تحلیل و بررسی یادداشت‌های علم خواستم یک پرده از فساد پهلوی را نشان دهم و در تابلو دیگر که به خاطرات سه چهره انقلابی پرداختم از فداکاری‌هایی بگویم که جوانان این کشور انجام دادند تا انقلاب اسلامی را حفظ کنند.

حداد عادل همچنین گفت: در بررسی و تحلیل یادداشت‌های علم بر این هدف بودم که چهره پهلوی را به روایت یکی از چهره‌های مطرح آن نشان دهم تا جوانان این کشور بدانند چرا انقلاب ۱۳۵۷ روی داد؟ آنچه در یادداشت‌های علم از وضعیت دوره پهلوی ارائه شده از زبان یکی از کارگزاران است که دشمنی با شاه ندارد و شاهد نزدیک اغلب رویداد‌ها و روابط شاه حتی در جنبه‌های خصوصی زندگی اوست.

رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی افزود : علم در یادداشت‌هایش از بعضی تفریحات خاص خودش و شاه با عنوان «گردش» یاد کرده است، گردشی که در آن پای یک زن در میان است؛ به طوری که در جلد هفتم یادداشت‌های علم که طی ۲۱ ماه تالیف شده است، معشوقه انگلیسی علم ۱۷ بار به ایران آمده است. از آن طرف شاه نیز در گردش خود در متن کتاب ۷۰ بار با معشوقه‌های خودش ملاقات کرده است. به شکلی که وقتی رزمایشی در حال انجام است و ژنرال‌ها، رجال سیاسی و مقامات منتظر آمدن شاه برای شروع رزمایش هستند، او مشغول گردش است. درحالی که در گوشه دیگری از همین کشور در زندان‌ها از جمله کمیته ضد خرابکاری جوانان زیادی به دلیل مخالفت با سیاست‌های شاه در حال شکنجه بودند. به همین دلیل در کتاب فصلی به نام «آلودگی‌های اخلاقی شاه و علم» آوردم.

آقای حداد عادل گفت : موضوع دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، بحث آزادی است که در فصلی به نام «آزادی و استبداد در دوران حکومت شاه» به آن اشاره شده است. در این فصل خواننده با مطالعه یادداشت‌های علم به وضوح درمی‌یابد که در همه مسائل مهم سیاسی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و دانشگاهی فقط و فقط شاه تصمیم می‌گیرد و هیچ کس جرات، چون و چرا نداشته است.

وی افزود : درباره وضعیت آزادی در ایران دوره محمدرضاشاه خوب است به ماجرای فوت عباس مسعودی اشاره کنم. من از شش سالگی با روزنامه اطلاعات آشنا هستم. پدرم به روزنامه اطلاعات علاقه داشت و این روزنامه را می‌گرفت و من هم آن را مطالعه می‌کردم. آنقدر با علاقه روزنامه را ورق می‌زدم که هنوز پس از سال‌ها در ذهنم هست که مثلا فلان موضوع با چه تیتری در کدام ستون و در چه سالی به چاپ رسیده است.

آقای حداد عادل گفت : عباس مسعودی روزنامه اطلاعات را از دوره رضاشاه راه انداخت و در دوره محمدرضاشاه نیز ادامه پیدا کرد. به دلیل سرسپردگی مسعودی به حکومت پهلوی هیچ انتقادی از وضعیت حکومت و اداره کشور در روزنامه منتشر نمی‌شد. به پاس این وفاداری، مسعودی به عنوان سناتور انتخاب شد. در تمام این مدت روزنامه اطلاعات به عنوان یک روزنامه درباری به شمار می‌آمد. در اواخر عمر مسعودی، زمانی که پسرش بخش عمده کار اداره روزنامه را به عهده گرفت، مطلبی درباره نقد سازمان تاکسیرانی در روزنامه اطلاعات چاپ شد.

رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی افزود: وقتی شاه این مطلب را در روزنامه خواند، از این انتقاد عصبانی شد و از علم خواست که نام سناتور مسعودی از فهرست دیدار‌های شاه با سناتور‌ها حذف شود. وقتی مسعودی از این تصمیم شاه اطلاع پیدا کرد، نامه‌ای به علم نوشت و از او خواست که این خطای سهوی نادیده گرفته شود و شاه او را ببخشد. اما شاه اعتنایی به نامه نکرد. بعد از مدتی عباس مسعودی درگذشت. علم وقتی خواست به مسجد سپهسالار برای شرکت در مراسم فوت مسعودی برود به شاه گفت: مسعودی به دلیل خط خوردن از فهرست دیدار‌های سناتور‌ها با شاه دق کرد و مرد. بعد‌ها دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی نیز در مطلبی که به مناسبت درگذشت عباس مسعودی نوشته بود به این موضوع و دق کردن بنیانگذار روزنامه اطلاعات اشاره کرد.

منبع: خبرگزاری صدا و سیما

کلیدواژه: روزنامه اطلاعات یادداشت های علم عباس مسعودی یادداشت ها رجال سیاسی حداد عادل

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۰۵۵۹۰۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شرحی بر قدیمی‌ترین فهرست‌نامه‌های کتابخانه آستان قدس رضوی/خدمتی به گذشته، امروز و آینده

وقتی درباره فهرست منابع یک کتابخانه صحبت می‌کنیم، بیشتر ما درک اندکی از موضوع صحبتمان در این باره داریم و تقریباً می‌دانیم فهرست یک کتابخانه، لیست منظمی از کتاب‌ها و سایر مدارک موجود در آن است و همان‌طور که فهرست یک کتاب نشان‌دهنده محتویات داخل آن است، فهرست کتابخانه نیز منابع موجود در آن را معرفی می‌کند. این فهرست منظم در گذشته شبیه سیاهه‌ای بوده که ممکن است ما از وسایل داخل یک مکان بنویسیم، اما در حال حاضر این فهرست شامل اطلاعات متعدد و متنوعی از قبیل نام نویسنده، عنوان، ویرایش، ناشر، تاریخ انتشار، مشخصات ظاهری، موضوع و محل بایگانی مدرک مورد نظر است. اطلاعاتی که سهولت دسترسی مراجعان به یک اثر را نه تنها با نام کتاب که به کمک سایر اطلاعات آن مانند نام نویسنده یا موضوع، ممکن می‌کند. همان‌طور که گفته شد، از گذشته‌های دور، گردانندگان کتابخانه‌ها یا صاحبان آن‌ها فهرست‌هایی از منابع موجود در آن‌ها تهیه می‌کرده‌اند. عملی که در کتابخانه‌های کشورهای اسلامی نیز انجام شده است. از فهرست‌های گذشته مانند فهرست کتابخانه مأمون عباسی فقط نامی در متون آمده، اما اینکه این فهرست‌ها به چه شکل تهیه شده و یا شامل چه کتاب‌هایی بوده، مطلبی در اختیار پژوهشگران نیست.

کتابخانه مبارکه حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا(ع)

ازجمله سیاهه‌هایی که باقی مانده، فهرست کتاب‌های کتابخانه آستان قدس رضوی است. کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام است که آثار آن از گذشته مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران بوده است.  بر کسی پوشیده نیست که این کتابخانه به دلیل همجواری با حرم مطهر امام رضا(ع) و موقوفات بسیار آن شکل گرفته و رشد کرده و به عظمت امروزش رسیده است. حضور همین کتب وقفی موجب شکل‌گیری فهرست‌های متعدد از منابع این کتابخانه شده است. اهمیت این فهرست‌ها از این نظر است که می‌توان گفت آن‌هاتنها فهرست‌های به‌جامانده از کتابخانه‌ها در ایران قدیم هستند. از کتابخانه‌های دوره صفویه فهرست‌هایی با این مشخصات فعلاً موجود نیست و از دوره قاجار نیز فقط چند فهرست داریم که قابل مقایسه با فهرست‌های کتابخانه آستان قدس هستند. الهه محبوب در مقاله «فهرست‌های کتابخانه آستان قدس رضوی از صفویه تا قاجار» فهرست‌های موجود از کتابخانه آستان قدس را به چند دسته تقسیم کرده و به ذکر موارد مهم این فهرست‌ها در سه دوره زمانی صفویه، افشاریه و قاجار پرداخته است.

قدیمی‌ترین سیاهه کتاب‌های کتابخانه رضوی

براساس این گزارش، قدیمی‌ترین فهرست این مجموعه متعلق به سال‌های 1007 تا 1010 هجری قمری است. در این فهرست که با عنوان «تفسیر تحویل صاحب جمعان بیوتات روضه منوره...» آغاز شده، موجودی کتابخانه به تفکیک آمده است. نویسنده فهرست گویی بیشتر به خصوصیات ظاهری کتاب‌ها توجه کرده و آن‌ها را به صورت قرآن‌های جلددار، بدون جلد، کتب جلددار، کتب بدون جلد، تفاسیر، سی‌پاره‌ها و مصاحف و سایر کتب دسته‌بندی کرده است. این فهرست همچنین صورتی از اموال کتابخانه شامل رحل‌های موجود در حرم مطهر و کتابخانه و سی‌پاره‌دان‌ها را در خود دارد. در هر مورد، قطع، تعداد سطور، خصوصیات خطی، نوع ،و نوع تذهیب و همچنین نام واقف آمده است. گاهی شروط وقف کتاب نیز در فهرست ذکر شده است. کتابدار غیر از این اطلاعات به شرح امانت نیز پرداخته است. این نشان می‌دهد کتابدار با توجه به این فهرست، کتاب را به امانت و یا از مکان مربوط تحویل می‌گرفته: «قرآن وقفی مسماه زهراباجی مشروط بر آنکه در شرفیه مخصوص سلطان حیدرمیرزا در حرم تلاوت نمایند».

فهرستی از علوم کثیره موجود و مخزون

فهرست متعلق به دوره افشاریه سندی است در 28صفحه که کاتب آن به ذکر تعداد کتب و خصوصیات آن‌ها پرداخته است. در این فهرست نام کتب قرآن، فهرست خطوط ائمه(ع) و کتب وقفی و امانی و همچنین فهرست کتب وقفی شاه‌عباس با عنوان «بندگان سکندر نشان» آمده است. دیگر فهرست مشهور کتابخانه آستان قدس رضوی فهرست‌های موجود در دوره قاجار است. برخی از این‌ها به دستور متولیان و به صورت کتابچه مستقل و یا همراه با سایر موجودی کل حرم (مثل فهرست دفتر عضدالملکی) تهیه شده و یا در کتب افرادی که از کتابخانه بازدید کرده‌اند به‌طور خلاصه (سفرنامه خانیکوف) و یا مفصل (مطلع‌الشمس) آمده‌اند. «مطلع‌الشمس» یکی از کتاب‌های نوشته شده توسط «محمدحسن اعتمادالسلطنه» ملقب به «صنیع‌الدوله» است. این کتاب در سه جلد نگاشته شده و موضوع آن، گزارش یکی از سفرهای ناصرالدین‌شاه قاجار به شهر مشهد است. اما جلد دوم این کتاب در این گزارش مورد توجه ماست که به مشهد و آستان مقدس علی بن موسی‌الرضا(ع) اختصاص دارد و در آن به مشهد، آثار و ابنیه حرم مطهر و کتیبه‌های آن و شرح حال بزرگان شهر می‌پردازد و در پایان، فهرست جامعی از کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در آن گردآوری شده است. این فهرست در زمان تولیت میرزا سعیدخان مؤتمن الملک به سال 1296ه.ق تنظیم شده است. اعتماد السلطنه در مقدمه فهرست، چگونگی یافتن فهرست را شرح داده: «درحین تألیف جلد ثانی کتاب مطلع‌الشمس، فهرست جمیع نسخه‌ای که فعلاً در کتابخانه مبارکه حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا علیه الصلوةوالسلام از علوم کثیره موجود و مخزون است بدست آمده، اگر چه صورت آن فهرست چندان مصحح نبود ولی به قدر می‌شود منقح ساخته ثبت و الحاق آن پرداخته شد». البته نویسنده در این فهرست تنها نام و موضوع کتاب‌ها را آورده و ظاهراً آن را از روی فهرس‌تهای کتابخانه یادداشت‌برداری کرده است.

خدمتی به گذشته، امروز و آینده

 فهرست‌های فوق نشان می‌دهد کتابخانه آستان قدس رضوی از همان آغاز شکل‌گیری دارای نظمی خاص در ساماندهی بوده و افرادی آشنا به امور نسخه‌شناسی بوده‌اند که این فهرست‌ها را تهیه می‌کرده‌اند. جز این، فهرست کتب می‌توانند ما را به جهان اندیشه‌ای مردمان در گذشته برسانند. درواقع فهرست‌نویسان تنها به مردمان دوره خود خدمت نمی‌کنند و به نوعی به آیندگان نیز سود می‌رسانند. اینکه در آن روزگاران چه کتبی نوشته می‌شده و مورد توجه علما و اندیشمندان بوده و مردمان نیز بیشتر چه کتبی را اهدا و وقف می‌کرده‌اند. دیگر نکته مهم در این فهرست‌ها شرح ویژگی جلدها و تذهیب و خط کتب است که می‌تواند در خصوص هنر مجلدسازی و تذهیب اطلاعاتی را در اختیارمان بگذارد. نام و جایگاه واقفان نیز چهره اجتماعی مردمان آن روزگار را ترسیم می‌کند.

آزاده خلیلی